CHV Noordkade: een transformatie in Veghel
Het voormalige CHV-terrein in Veghel transformeerde de afgelopen jaren in een cultureel centrum dat onderdak biedt aan café, horeca, winkels, kantoren en verschillende ateliers voor grafiek, beeldende kunst en (pop) muziek. Voor de transformatie was een fors aantal ingrepen in de bestaande gebouwen onvermijdelijk. Waar nodig werden gevels, vloervelden en daken deels gesloopt of geopend. Waar mogelijk werden slanke aluminium profielen toegepast en glazen daken neergelegd. Daglicht stroomt nu overvloedig naar binnen en geeft een nieuw leven aan de voormalige industriële bebouwing die ooit donker, stoffig en lawaaiig was.
De cultuur historische ‘waarde’ van de bestaande bebouwing was volgens de gemeenteraad van Veghel nagenoeg nul. Alleen de graansilo had monumentale waarde. De silo is van de hand van architect/constructeur Jan Wiebenga (1886 - 1974) die vanwege zijn vroege toepassing van skeletconstructies in gewapend beton gezien wordt als pionier van het Nieuwe Bouwen in Nederland.
Het zag er dus niet best uit voor CHV-terrein. De bebouwing was verrommelt, stoffig, donker en vies.
Ik werd een beetje verliefd op de gebouwen
Om van het CHV-terrein een modern uitgaanscentrum voor Veghel te kunnen maken, is het bestaande complex stap voor stap ontdaan van onnodige ballast.
Sloop van het CHV-terrein leek dus de enige optie. Tot een paar jaar geleden. Toen kwam Stefan van de Ven van Bouwbedrijf Van de Ven BV uit Veghel in beeld. Hij kon de grond kopen voor 100 euro de meter. Industrieterrein in Veghel levert al gauw 150 euro de vierkante meter op. Platgooien en een nieuw distributiecentrum bouwen, leek de meest voor de hand liggende oplossing.
Totdat Van de Ven op een gegeven dag door de gebouwen heenliep. ‘Toen zag ik al die verschillende geklonken staalconstructies, het ruwe beton, de enorme hoogtes en werd ik een beetje verliefd op de gebouwen omdat ik ineens de potentie ervan doorzag. Ineens kwam het me ronduit belachelijk voor dat alleen de loods van Wiebenga de moeite van het bewaren waard zou zijn.’
Architect Hans van den Tillaart en aannemer Stefan van de Ven vertellen in onderstaande korte video over de transformatie van het voormalige CHV-terrein aan de Noordkade in Veghel tot een cultureel centrum dat onderdak biedt aan café, horeca, winkels, kantoren en verschillende ateliers.
Al snel kwam Van de Ven tot het besluit niet voor herontwikkeling tot het zoveelste bedrijventerrein in de regio te kiezen. Wat hem als eigenaar/opdrachtgever voor ogen stond, was van het CHV-terrein in cultureel opzicht een alternatief te maken voor relatief nabij gelegen steden als Eindhoven en Den Bosch.
‘Zakelijk gezien niet de meest voor de hand liggende beslissing‘, erkent ook Van de Ven, ‘maar ik wilde met een concreet plan voorkomen dat Veghel voorgoed zou afglijden tot een grijs en slaperig Brabants plaatsje. Het zoveelste slachtoffer van de trek van het platteland naar de steden.’
Op verschillende plekken vielen een aantal gebouwen compleet voor de sloophamer en verder zijn er op strategische plekken gevels, daken en vloerdelen uit de gebouwen weggenomen. Dat waren forse ingrepen, maar ze waren beslist nodig om de donkere fabrieksgebouwen hun nieuwe bestemming te geven.
Iets bedenken, is snel gedaan. Een even gewaagde als ambitieuze plan handen en voeten te geven, is een ander verhaal. Om er op voorhand toch een succes van te maken, werd een samenwerkingsverband gesmeed tussen drie architectenbureaus.
De Architecten Cie uit Amsterdam tekende voor het stedenbouwkundig masterplan en was (mede) verantwoordelijk voor het Programma van Eisen (PVE) van het cultuurcluster en de casco’s van de verschillende gebouwen. De gebouwen zelf zijn onder handen genomen door NPF architecten wat op zijn beurt weer een samenwerking is tussen AIR architecten en Leenders Architecten.
Om de verschillende gebouwen te ontsluiten en daglicht tot diep in de constructie te laten doordringen, is een aantal tussenliggende delen van de betonconstructie weggebroken. ‘Door deze toch wel forse ingreep ontstond een straat en een plein’, zegt Hans van den Tillaart van Leenders Architecten uit Veghel.
‘Om deze nieuwe ruimte ook bouwfysisch op het gewenste niveau te krijgen, hebben we er een isolerende glasdak overheen gezet. Door al deze ingrepen in het architectonisch ontwerp transformeerden we het fabriekscomplex in een eigentijds gebouwencluster.’
Een wandeling rond de gebouwen laat zien dat het kantoor dat op de begane grond links van de ingang ligt vrijwel ongemoeid is gelaten. Het metselwerk werd schoongemaakt en de houten kozijnen zijn waar nodig hersteld en opnieuw in de verf gezet. Direct rechts naast de ingang liggen de verschillende ateliers voor grafiek en beeldende kunst. Pal daarnaast ligt de smederij.
De aluminium profielen lijken als twee druppels water op de stalen profielen
De betonnen portalen met een lichte knik aan de bovenzijde laten de sporen van de tijd overduidelijk zien.
‘Hier zie je wat er gebeurd als je de gevel van een oud fabrieksgebouw opent en voorziet van moderne aluminium profielen met dubbel glas’, zegt Van den Tillaart. ‘De profielen lijken als twee druppels water op de stalen profielen met glas en stopverf van destijds, maar doen nauwelijks onder voor de rankheid ervan en dat vind ik als architect heel mooi. Rank en slank en bouwfysisch bij de tijd is vandaag de dag dus mogelijk.’
De profielen passen volgens hem goed bij het ruwe industriële karakter van het cluster. Ze geven de gebouwen een vanzelfsprekend soort aanzien alsof er nooit iets anders in de gevels gezeten heeft.
Prachtig contrast
Wie om het kantoor heenloopt, komt uit op de kade langs het kanaal. Deze kade is in stedenbouwkundig plan van de Architecten Cie opgenomen als openbare ruimte. De brede straat die dwars door het complex heenloopt, komt erop uit. Pal aan de kade liggen het café, de loods, de Foyer en het Koekgebouw. De loods is als enig Rijksmonument van een strakke nieuwe stuklaag voorzien.
Naast de loods ligt de ingang van de straat. De betonnen portalen met een lichte knik aan de bovenzijde laten de sporen van de tijd overduidelijk zien. ‘We hebben ze bewust niet aangeheeld, maar in al hun ruwheid behouden’, verklaart de architect het robuuste uiterlijk. ‘Ze staan er als herinnering aan de veevoerindustrie die ooit op deze plek zijn bestaan had.’
De straat is als een soort overmaatse kas pal achter de betonconstructie neergezet.
De glasconstructie van de straat is samengesteld uit aluminium profielen met dubbel glas. ‘We hebben de voorkant van de straat bewust niet tussen de geknikte betonnen portalen aangebracht’, zegt Van den Tillaart. ‘Dat zou nodeloos duur en ingewikkeld zijn. De straat is als een soort overmaatse kas pal achter de betonconstructie neergezet. Dat geeft het cluster vanaf de kade een strak aanzien dat prachtig contrasteert met de loods en de rest van de bestaande bebouwing.’
Theater en toneeltoren
Voorbij de straat ligt het voormalige koekgebouw. In het verleden diende deze kolossale ruimte als opslagplaats voor veekoeken. Aan het verweerde metselwerk is nauwelijks iets gedaan en ook de loodsdeuren (overmaatse schuifdeuren) zijn deels hersteld en deels vervangen en zwart geschilderd. Er zijn vergevorderde plannen om er een theater van te maken inclusief een toneeltoren.
De bruggen bieden bezoekers steeds een nieuw gezichtspunt op een soort ministad
Overigens moet ‘straat’ in het geval van het CHV-terrein vrij letterlijk genomen worden. Hij loopt dwars door het complex heen en is maar liefst drie verdiepingen hoog. Om de benodigde ruimte voor daglicht en loopbruggen te maken, zijn delen van de betonconstructie weggebroken.
‘Ook hier hebben we de boel bewust niet netjes afgewerkt’, zegt Stefan van de Ven. ‘De ruwe kanten van de weggebroken betonbalken versterken juist het industriële karakter van de binnenkant en dat is precies wat we wilden laten zien.’ In de straat zijn op verschillende niveaus bruggen (met trappen) opgehangen. Ze zorgen voor de onderlinge verbinding van de verschillende ruimtes en functies in de bestaande bebouwing.
Het plein is net als de straat zo hoog als het gebouw en met glas overkapt.
Nieuw gezichtspunt
De bruggen hangen niet keurig haaks en boven elkaar,maar lopen kruislings en op verschillende hoogte dwars door de ruimte. Het kolossale plein ligt op de plek van de voormalige maalderij. Het plein is net als de straat zo hoog als het gebouw en met glas overkapt. ‘De bruggen, trappen en platforms hangen schijnbaar vrij in de ruimte’, zegt opdrachtgever Van de Ven. ‘Om het daglicht vrij spel te geven en het doorzicht optimaal te houden, zijn ze vrij transparant uitgevoerd. Ze bieden bezoekers en gebruikers letterlijk steeds een nieuw gezichtspunt en dat is prachtig.’
Volgens hem kan je in de verbindende functie van de bruggen, trappen en platforms met een beetje fantasie een soort hangende ministad vol activiteiten en druk voetgangersverkeer zien. In dat opzicht lijkt hij geslaagd in zijn missie. ‘We wilden de trek van het platteland naar de stad een halt toeroepen en van Veghel een cultureel argument van betekenis maken. Met de transformatie van het terrein lijken we in die opzet geslaagd.’
Gebruikte Reynaers Aluminium systemen
Partners bij dit project
Architect
Fotograaf
- Jan Willem Schouten
